W związku z rozpoczęciem się wojny w Ukrainie, wprowadzona została specustawa, mająca na celu pomóc osobom z ukraińskim obywatelstwem. W tym artykule opisujemy, jakie prawa gwarantuje ta ustawa.
Legalny pobyt w Polsce
Specustawa nadaje legalny status pobytowy następującym osobom:
- Obywatelkom_obywatelom Ukrainy i ich małżonkom (niezależnie od obywatelstwa), którzy w okresie od 24 lutego przyjechali do Polski.
- Osobom z ukraińskim obywatelstwem, posiadającym Kartę Polaka, wraz z ich najbliższą rodziną, którzy wjechali do Polski bezpośrednio lub przez inny kraj.
Pod warunkiem, że złożą wniosek o numer PESEL. Uzyskują wówczas tytuł pobytowy UKR, a jego potwierdzeniem jest właśnie numer PESEL. Taki status zapewnia legalny pobyt przez 18 miesięcy od 24/02/2022. Po 9. miesiącach pobytu UKR w Polsce, można ubiegać się o zezwolenie czasowe na 3 lata.
Jeżeli osoba, która przebywa w Polsce na podstawie UKR urodzi w Polsce dziecko, to otrzymuje ono ten sam status pobytowy.
Przedłużenie statusu pobytowego
Jeżeli osoba z ukraińskimi obywatelstwem już miała w Polsce wizę lub zezwolenie na pobyt czasowy w dniu 24/02/2022, to ten status jest automatycznie przedłużony do końca 2022 roku. Na okres 18 miesięcy uznaje się za legalny pobyt osoby, która 24/02/2022 przebywała w Polsce na podstawie ruchu bezwizowego lub wizy Schengen. Przedłużone o 18 miesięcy zostają też terminy do opuszczenia terytorium Polski i terminy dobrowolnego powrotu.
Dokumenty – karty pobytu, polskie dokumenty tożsamości obywatela Ukrainy, zgoda na pobyt tolerowany – zostają przedłużone automatycznie o 18 miesięcy, jeżeli ich okres ważności upływa po 24/02/2022.
Ważne!
- przedłużona wiza krajowa/karta pobytu/pobyt na podstawie ruchu bezwizowego nie uprawniają do wjazdu do Polski;
- status UKR również nie uprawnia do wjazdu do Polski;
Praca
Osoby z ukraińskim obywatelstwem, które przebywają na terytorium Polski legalnie, czy to na podstawie specustawy czy nie, mogą pracować bez zezwolenia.
Gdy osoba z Ukrainy podejmie się pracy, podmiot powierzający pracę ma obowiązek poinformować o tym Urząd Pracy zgodnie z miejscem siedziby lub zamieszkania osoby podejmującej pracę. Powiadomić Urząd Pracy trzeba poprzez stronę praca.gov.pl.
Ułatwione zatrudnienie
Osoby ze statusem UKR, które w Ukrainie pracowały jako nauczyciele_nauczycielki akademickie mogą zostać zatrudnieni na Polskich uczelniach bez konkursu.
Podobna zasada dotyczy pracowników_pracownic naukowych – mogą bez konkursu zostać zatrudnieni w NAWA, instytucie naukowym lub w innej jednostce badawczej.
Osoba, która w Ukrainie posiadała kwalifikacje lekarskie, dentystyczne, pielęgniarskie lub położnicze może uzyskać zgodę na wykonywanie zawodu oraz warunkowe prawo do wykonywania zawodu, pod warunkiem, że spełnia określone kryteria.
Urząd Pracy
Osoba ze statusem UKR może też zarejestrować się w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna lub jako osoba poszukująca pracy. Przy czym, jako bezrobotna może zarejestrować się także osoba powyżej wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 dla mężczyzn).
Działalność gospodarcza
Osoba ze statusem UKR może prowadzić w Polsce działalność gospodarczą na tych samych warunkach co obywatele i obywatelki Polski. Do zarejestrowania działalności potrzebny jest numer PESEL.
Jeżeli osoba utraci status pobytowy, to jej działalność gospodarcza podlega wykreśleniu z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – czyli działalności już nie można będzie prowadzić.
Pomoc socjalna – świadczenia rodzinne
Osoba ze statusem UKR ma prawo do następujących świadczeń rodzinnych:
- zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego;
- świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne;
- zapomoga wypłacana przez gminy z tytułu urodzenia dziecka;
- świadczenia wypłacane przez gminy w oparciu o analizę lokalnych potrzeb;
- jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka;
- świadczenie rodzicielskie.
Poza tym, osoba otrzymuje prawo do świadczenia wychowawczego, świadczenia dobry start, rodzinnego kapitału opiekuńczego, dofinansowania do opłaty za żłobek, klub dziecięcy lub dziennego opiekuna. Świadczenia te przysługują rodzicom i opiekun_k_om na dzieci mieszkające w Polsce.
Dla uzyskania każdego z powyższych świadczeń, zapomóg, zasiłków, itp., potrzebny jest numer PESEL (jeżeli świadczenie dotyczy dziecka, numer PESEL muszą mieć zarówno rodzic/opiekun_ka, jak i dziecko). Dla uzyskania niektórych z nich potrzebny jest też profil zaufany.
Pomoc społeczna
Niektóre z wymienionych w poprzednim punkcie zasiłków wydają Ośrodki Pomocy Społecznej (OPS-y). Sytuacja społeczno-ekonomiczna rodziny jest oceniania na zasadzie oświadczenia ubiegającej_go się o pomoc. Nie przeprowadza się rodzinnego wywiadu środowiskowego, chyba że powstaną wątpliwości w stosunku do zawartych w oświadczeniu treści.
Jednorazowe świadczenie pieniężne
Osobie ze statusem UKR przysługuje również jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł na osobę. Dane świadczenie wydaje OPS.
Pomoc żywnościowa
Osoba objęta specustawą może skorzystać z pomocy żywnościowej organizowanej przez Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym. Warunkiem uzyskaniem pomocy jest spełnienie kryteriów Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020.
Opieka medyczna
Osoba ze statusem UKR ma dostęp do bezpłatnych państwowych usług medycznych (NFZ) na takich zasadach, jak gdyby miała ubezpieczenie. Wyjątek stanowi leczenie uzdrowiskowe i rehabilitacja uzdrowiskowa.
Studia
Osoba ze statusem UKR studiująca w Polsce może ubiegać się o stypendium socjalne na swojej uczelni, a także o zapomogę i kredyt studencki. W procesie ubiegania się o nie, składa oświadczenie o sytuacji rodzinnej i materialnej. W odróżnieniu od innych studentek i studentów, do studiujących osób ze statusem UKR nie stosuje się limitu 2 zapomóg rocznie.
Jeżeli osoba, która studiowała w Ukrainie, nie posiada dokumentów poświadczających okres studiów, to jej dotychczasowe osiągnięcia edukacyjne mogą zostać uznane na podstawie oświadczenia i weryfikacji efektów uczenia się. W przypadku różnic programowych, student_ka może zostać zobowiązane do odbycia określonych egzaminów i praktyk.
Dodatkowo
Osoba ze statusem UKR traci wszystkie uprawnienia, jakie on daje, gdy wyjeżdża z Polski na okres ponad 30 dni. Nie jest to jasne, czy limit dotyczy jednorazowego wyjazdu, czy wszystkich wyjazdów łącznie.
Uzyskanie w Polsce statusu UKR umożliwia też uzyskanie ochrony czasowej w innych państwach unijnych.
Załatw to z nami!
Nie znalazłeś, nie znalazłaś odpowiedzi na interesujące cię pytanie? Zgłoś się do CPC.
Napisz do nas na adres: [email protected] i opisz krótko swój problem. Jeśli zależy Ci na szybkim kontakcie, możesz również przesłać do nas swój numer telefonu – ułatwi nam to komunikację i skróci czas oczekiwania na odpowiedź. Oferowana przez nas pomoc jest bezpłatna.
Tekst ma charakter wyłącznie informacyjny – nie pośredniczymy w kontaktach z urzędami.
Więcej podpowiedzi, o jakie sprawy warto zadbać, mieszkając w Polsce i w czym może Ci pomóc Centrum Pomocy Cudzoziemcom znajdziesz TUTAJ.
