Skuteczna integracja cudzoziemców zaczyna się w lokalnych samorządach. To właśnie pracownicy pomocy społecznej czy urzędów pracy, obok organizacji pozarządowych, stoją często na pierwszej linii wsparcia. Wyjaśniają procedury, uczą języka, pomagają odnaleźć się w polskiej rzeczywistości.
Z jakimi wyzwaniami się mierzą? Czy jest coś, w czym możemy ich wesprzeć? O tym piszemy w dzisiejszym artykule.
Zjazd pracowników samorządowych w całego kraju
Od 27 do 28 października mieliśmy okazję zorganizować pierwsze tego typu spotkanie — na nasze zaproszenie do Warszawy przyjechali pracownicy i pracownice Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej, Wojewódzkich Urzędów Pracy czy Urzędów Marszałkowskich, którzy w regionach odpowiadają za integrację cudzoziemców.
Niektóre województwa od wielu lat prowadzą programy integracyjne, inne — dopiero je wdrażają. Wszyscy jednak byliśmy świadomi, jak wielką potrzebą stała się w Polsce integracja cudzoziemców ze społeczeństwem przyjmującym i z iloma wyzwaniami system się dziś mierzy.
Nasze dwudniowe spotkanie było okazją do wymiany wiedzy i doświadczeń z wielu obszarów. Z jednej strony opowiedzieliśmy o migracjach w ujęciu polskim i globalnym, jak również o naszym modelu działania. Z drugiej strony poprowadziliśmy intensywne warsztaty, w ramach których wspólnie zmapowaliśmy bieżące wyzwania, braki i potrzeby.
Za najważniejsze wyzwania w obszarze integracji cudzoziemców uczestnicy warsztatu wskazali m.in.:
- brak długoterminowej strategii i finansowania,
- dezinformacja i upolitycznienie tematu migracji,
- biurokracja, skomplikowane procedury i niestabilność prawa.
Następnie w ramach zespołów roboczych pracowaliśmy nad możliwymi rozwiązaniami. Skupiliśmy się na czterech obszarach: integracji zawodowej, integracji społecznej, infrastruktury wsparcia i komunikacji. Efekty tej pracy posłużą nam do wspólnych działań rzeczniczych, w tym do stworzenia pakietu rekomentacji dla rządu.
Jak integrować? Przykład płynie z Wielkopolski
Województwo wielkopolskie wyróżnia się dziś na mapie Polski. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu prowadzi aż 5 centrów integracji cudzoziemców. Oprócz samego Poznania, punkty są obecne w takich miastach jak Leszno, Kalisz, Konin i Piła.
To bardzo ważne, by proces integracji nie ograniczał się do wielkich metropolii. Osoby cudzoziemskie mieszkające na stałe w mniejszych miejscowościach to często pracownicy sektora przemysłu czy usług. Ich włączenie społeczne to nie tylko korzyść dla nich samych, ale również prawdziwa inwestycja w lokalne społeczności.
Podczas naszej wizyty w Poznaniu wymieniliśmy się doświadczeniami w pracy z osobami cudzoziemskimi i specyfiką poszczególnych działań. Nie zabrakło również rozmowy o potrzebach, zmianach systemowych i przyszłości centrów integracji cudzoziemców.
Czym są Centra Integracji Cudzoziemców?
Centra Integracji Cudzoziemców (CIC) to rządowy program, który ma odpowiedzieć na potrzebę włączenia społecznego osób cudzoziemskich w Polsce. Pomysł powstał jeszcze w 2021 roku, za rządów Zjednoczonej Prawicy, a w 2022 r. rozpoczęto pilotaż w dwóch województwach. Dziś centra funkcjonują już w większości regionów.
Do czego służą Centra Integracji? Przede wszystkim pełnią one funkcję punktów informacyjno-doradczych. Zapewniają również naukę języka polskiego, opiekę psychologiczną dla dzieci czy wsparcie w zakresie zatrudnienia. Wbrew powszechnej dezinformacji, nie są to ośrodki zatwaterowania, nie mają związku z tzw. paktem migracyjnym ani nie są skierowane do migrantów i migrantek bez uregulowanej podstawy pobytu.
Centra bazują na modelu One-Stop-Shop, który pozwala osobom cudzoziemskich korzystać z różnych form wsparcia i usług w jednym miejscu. To sprawdzone rozwiązanie, które nie tylko ułatwia proces integracji, ale również zwiększa efektywność administracji publicznej. Na podobnej zasadzie funkcjonuje nasze Centrum Pomocy Cudzoziemcom, które prowadzimy nieprzerwanie od 2004 roku.
Od 2025 r. jesteśmy także partnerem społecznym CIC na Mazowszu, w ramach projektu Mazowieckie Mosty Międzykulturowe.
Ministerstwo kreśli plany i odpowiada na pytania
W naszym spotkaniu z pracownikami samorządowymi udział wziął także Bartłomiej Potocki, dyrektor Departamentu Integracji Społecznej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. To właśnie jego zespół odpowiada dziś w największym stopniu za kształt polskiej polityki integracyjnej.
Rozmawialiśmy m.in. o planach na rozwój Krajowej Sieci Integracji, w tym poradzenie sobie z tzw. białymi plamami — miejscami, w których samorządy wycofały się z realizacji CIC. Uczestnicy podkreślili także problem braku ustawowej kompetencji województw do integracji cudzoziemców czy brak spójnego systemu. Według ministerstwa, na wiele z tych wyzwań ma odpowiedzieć polska strategia integracyjna.
Strategia ta ma zostać ogłoszona w przyszłym roku i być komplementarna do strategii migracyjnej autorstwa MSWiA. Nasz krytyczny komentarz do tego dokumentu można przeczytać w artykule Trzydzieści stron o tym, dlaczego należy bać się migracji. Czy strategia integracji uniknie jej błędów? Czy organizacje społeczne będą mieć wpływ na jej kształt? Z pewnością będziemy o to zabiegać.
Spotkania zostały zrealizowane w ramach projektu Laboratorium Aktywnej Spójności – wsparcie włączenia społecznego w regionach, współfinansowanego ze środków UE.
