Fundacja Ocalenie od początku agresji rosyjskiej na Ukrainę aktywnie angażowała się w pomoc obywatelom naszego wschodniego sąsiada jak i innym osobom uciekającym przed wojną z terenu Ukrainy. Fundacja od samego początku zajmowała się m.in. prowadzeniem świetlic dla dzieci osób uchodźczych uciekających przed konfliktem z terytorium Ukrainy oraz noclegowni dla takich osób. Od lutego 2022 r. nasi pracownicy i pracownice udzieliły konsultacji mentorskich oraz prawnych tysiącom osób dotkniętych skutkami tego konfliktu. W ramach naszej pracy pomagaliśmy wszystkim osobom uchodźczym z Ukrainy bez względu na ich narodowość.
Projektodawca w projekcie zmiany ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. z 2024 r. poz. 167 i 232; dalej: „ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy”) proponuje dwie zmiany, które w naszej ocenie, wpłyną negatywnie nie tylko na sytuację cudzoziemców w Polsce.
W pierwszej kolejności należy wskazać na dodanie po art. 2 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy dodatkowego pkt 4 o treści: „którzy przekroczyli granicę państwową na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego.”.
Jak wskazał ustawodawca, zmiana ma na celu doprowadzenie do odstąpienia od możliwości nadawania uprawnień tym obywatelom Ukrainy, którzy przekraczają granicę Polski w ramach małego ruchu granicznego. Takie działanie będzie miało charakter dyskryminujący dla tych obywateli Ukrainy, którzy na podstawie takiego zezwolenia wjadą się na terytorium RP. Biorąc pod uwagę fakt, że w chwili obecnej nie ma na terytorium państwa ukraińskiego w pełni bezpiecznych obszarów, a konflikt zbrojny na terytorium tego państwa może eskalować, niewskazane jest ograniczać, obywatelom Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego, możliwości uzyskania ochrony czasowej w Polsce. W związku z powyższym wnosimy o niedodawanie do art. 2 ust. 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy dodatkowego pkt 4 we wskazanej treści.
Drugą proponowaną zmianą, która w sposób negatywnie wpłynie na sytuację wszystkich cudzoziemców, którzy ubiegają się o ochronę międzynarodową Polsce, jest propozycja wprowadzenia art. 100da do ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy o treści: „W okresie do dnia 4 marca 2026 r. bieg terminów na załatwienie spraw udzielenia ochrony międzynarodowej w postępowaniach prowadzonych przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.”.
W ramach proponowanej poprawki wstrzymany zostanie bieg terminów na załatwienie przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców spraw udzielenia ochrony międzynarodowej. Ponadto proponowana nowelizacja wyłączy obowiązek zawiadamiania przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o nowym terminie załatwienia sprawy, jak również wyłączone zostaną przepisy o bezczynności oraz przepisy o przewlekłym prowadzeniu postępowania, możliwość wymierzenia grzywny lub zasądzenia sumy pieniężnej od Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. W proponowanym okresie spoczywania terminów, zaprzestanie czynności przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców lub dokonywanie ich z opóźnieniem, nie będzie mogło stanowić podstawę do wywodzenia środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki.
W naszej ocenie wprowadzenie takiego przepisu, stanowi naruszenie zasady szybkości postępowania administracyjnego (art. 12 § 1 KPA) i ograniczenie prawa do złożenia skutecznego ponaglenia na działanie organu administracji wyrażone w art. 37 § 1 pkt 1 i 2 KPA. Ponadto, wbrew twierdzeniu ustawodawcy, taki zabieg spowoduje, że sytuacja prawna cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej ulegnie pogorszeniu i tym samym uchybi przepisom art. 15 ust. 1 dyrektywy 2013/33/UE.
Równocześnie, na podstawie doświadczeń związanych z wydłużeniem okresu spoczywania terminów załatwiania przez wojewodów określonych spraw administracyjnych na podstawie art. 100d ww. ustawy, mamy wątpliwości co do czasowego charakteru tego rozwiązania. Wydłużenia okresu spoczywania terminów załatwiania przez wojewodów określonych spraw administracyjnych, również miało stanowić rozwiązanie tymczasowe jednak jest sukcesywnie przedłużane i obowiązuje już ponad 39 miesięcy. Wprowadzenie art. 100da, doprowadzi jedynie do pogorszenia przewidywalności stosowania prawa i negatywnie wpłynie na zaufanie cudzoziemców do kolejnego, kluczowego postępowania administracyjnego. Ponadto doprowadzi do realnego pogorszenia sytuacji cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową poprzez utrzymywania ich w jeszcze dłuższej niepewności co do ich przyszłości w Polsce. W związku z powyższym wnosimy o uchylenie art. 100d oraz niewprowadzanie art. 100da do ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.